Zelfsturing is mooi als het vrijheid geeft, zodat mensen hun kwaliteiten en inzichten kunnen inzetten. Niet iedereen kan daar verantwoord mee omgaan. Sommigen brengen te sterk hun mening naar voren, anderen nemen die vrijheid juist niet vanzelf. Dan is men onzeker of gewoonweg te beleefd, te zeer bereid zich aan te passen aan de groep. Daardoor wordt de waarde van verschillen tussen mensen, ondanks de vrijheid van zelfsturing, nog steeds onvoldoende benut.
Overvleugeld
Het gebeurt in een overleg nogal eens dat de een de ander overvleugeld, vooral mensen die het echt beter denken te weten of extraverte, snel reagerende mensen kunnen dit effect bereiken. Dan valt een meer introvert persoon al snel stil. Ook al heeft men in een team gelijkheid hoog in het vaandel staan, dan nog kan hard reageren op elkaars inbreng regelmatig voorkomen.
Statusgevoelig
Soms speelt daarbij het volgende fenomeen, bijvoorbeeld in een cultuur waar van oudsher de manager het laatste woord had. Gelijk krijgen heeft een hoge status. Voorheen had degene met een hogere status de doorslaggevende stem. De link is gelegd tussen gelijk krijgen en status en zo’n link geldt dan onbewust ook andersom: Wie het doorslaggevende argument heeft, heeft gezag en dus status. Men kan geneigd zijn tot competitie: wie wint de discussie? Wie heeft het hier voor het zeggen? Als men dan gelijkwaardigheid nastreeft, mag eigenlijk niemand het voor het zeggen mag hebben. Dan blijkt het erg lastig voor de groep te zijn om een besluit te nemen.
Aanpassen
Aan de andere kant kan in een cultuur van zorgzaamheid, in een team waar men goede sfeer voorop stelt, het erg lastig zijn om vrijuit onvrede of bedenkingen naar voren te brengen. Onbewust corrigeert men zichzelf en elkaar: Pas je jezelf wel voldoende aan de groep aan? Gelijkwaardigheid wordt dan gelijkvormigheid.
Binnen de nieuwe vrijheid van zelfsturing gaat het echter niet om status noch om zo gelijk mogelijk te zijn, maar om het gelijk behandelen van alle inbreng. Alles mag er zijn en niets hoeft perfect te zijn. Verschillen zijn waardevol, omdat ze elkaar aanvullen. Niemand kan alles weten of overzien, dus je luistert naar wat de ander aanvult.
Daarvoor is het nodig dat iedereen zich verantwoordelijk voelt voor het geheel en verantwoording neemt voor de eigen inbreng. Steeds bij jezelf nagaan of je inbreng positief bijdraagt aan het bereiken van de gezamenlijke doelen.
Wat wel werkt: de vierde optie
Er zijn dus drie reacties op de vrijheid in zelfsturende teams die niet werken.
1. Teveel aanpassen aan elkaar, waardoor de waarde van verschillen tussen mensen niet benut wordt, ondanks de vrijheid.
2. Individueel teveel ruimte innemen, waardoor andere teamleden overvleugeld worden.
3. In competitie gaan met elkaar.
Wat wel werkt is de vierde optie:
4. Rustig en nieuwsgierig genieten van elkaars inbreng. Ook als je het er niet mee eens bent. Ook als die dom is in jouw ogen.
Niet te snel schrikken van andere meningen. Je eigen invalshoek relativeren. Foute opmerkingen mogen maken. Vertrouwen op de redelijkheid van de ander.
Als je meer wilt weten hierover, vraag dan (vrijblijvend) een telefonisch of Skype gesprek aan via de contactpagina. Of laten we een keer face-to-face afspreken.
Pauline Schakenbos
Recente reacties